17. Yüzyıl İstanbul’unda Lonca Dinamikleri

Açıklama

17. Yüzyıl İstanbul’unda Lonca Dinamikleri

Osmanlı İmparatorluğu’nda şehzadelerin doğum ve sünnet törenleriyle, padişah kızlarının düğünlerinde büyük şenlikler (sûr) düzenlenir, bunların en önemli parçalarından birini de esnaf alayları oluştururdu. Osmanlı geleneğinde bu şenlikleri yansıtan “sûrnâmeler” içindeki en renkli sayfalar da kuşkusuz İstanbul loncalarının geçit alaylarının tasvirleridir.

Prof. Dr. Eunjeong Yi de 17. Yüzyıl İstanbul’unda Lonca Dinamikleri adlı çalışmasına başlarken, sûrnâmelerdeki o nefis minyatürlere de gönderme yapan bir çelişkiden yola çıkıyor: Osmanlı loncalarına ilişkin çalışmalarda çizilen “büyük resim” oldukça kasvetli tonlar taşımaktadır. Söz konusu yapıtlarda, genel olarak Osmanlı loncalarının, özel olarak da İstanbul loncalarının ellerinin kollarının geleneklerle bağlandığı ve/veya devletin çok sıkı denetimi altında oldukları yargısı, değişime ve adaptasyona tamamen kapalı bir lonca betimlemesi öne çıkmaktadır. Capcanlı minyatürler ile bu tekdüze “büyük resimler” arasındaki çelişki nasıl izah edilebilir? İstanbul loncaları gerçekten de bu kadar verimsiz, atıl, zayıf birimler miydi?

Esnaf loncalarının derin bir ekonomik ve siyasi çalkantı döneminden geçtikleri 17. yüzyıl İstanbul’unda bu sorunun peşine düşen Yi, kadı sicillerinden mühimme defterlerine çok geniş bir arşiv çalışmasına dayanan eserinde, lonca örgütlenmesini genel kabullerle değil somut örneklerle ve zaman içindeki değişim süreciyle birlikte incelerken, kitabın sonundaki eklerde çok geniş bir lonca dökümü de veriyor. Yazar, Osmanlı loncalarının yapısına yeni bir ışık tutan çalışmasında barış, savaş ve isyan koşullarında lonca-devlet ilişkilerini, loncaların devletle müzakere kapasitelerini irdelerken, İstanbul loncalarını 17. yüzyılın daha geniş tarihsel bağlamı içine oturtmayı da ihmal etmiyor.

Osmanlı loncaları, 17. yüzyıl İstanbul’u ve Osmanlı toplumsal-ekonomik tarihi bakımından vazgeçilmez bir başvuru kaynağı.