Kibarlık Budalası

Açıklama

Kibarlık Budalası

Molière [Jean-Baptiste Poquelin] (1622-1673): Clermont Koleji’nde Latin ve Yunan dili ve edebiyatı dersleri aldı. Hukuk öğrenimi gördü, 1641’de kabul edildiği barodan ayrıldı. Zamanını ve dehasını tiyatroya adadı. Ölene dek, yani otuz yıl boyunca tiyatro eserleri yazdı, yönetti ve temsillerde rol aldı. Klasik Fransız komedyasının kurucusu olarak kabul edilmesini sağlayan bir gelenek yaratmayı başardı. IV.Mehmet’in elçisi olarak Paris’e gelen ve görkemli bir törenle karşılanan Süleyman Ağa Fransız sarayının ihtişamına beklenen ilgiyi göstermeyince, XIV. Louis bu ilgisizliğin intikamını almak için,  Molière’e oyun sipariş eder. Ortaya gülünç bir Türk balesiyle sonlanan eğlenceli bir hiciv çıkar. Burjuva Mösyö Jourdain’in asilzade olma yolundaki umutsuz ve gülünç mücadelesini anlatan, XIV. Louis’nin en çok güldüğü Molière oyunu unvanını kazanan Kibarlık Budalası ilk kez 14 Ekim 1670’te Chambord’da, aynı yıl 28 Kasım’da ise, sarayda kralın huzurunda oynanmıştır.

Berna Günen (1979): Galatasaray Lisesi’nden mezun oldu. Galatasaray Üniversitesi’nde Uluslararası İlişkiler okurken Robert Schuman Bursu’na hak kazandı ve eğitimine Fransa’da Institut d’Etudes Politiques de Paris’de (Sciences Po) devam etti. Aynı okulda 20. Yüzyıl Avrupa Tarihi üzerine lisans, yüksek lisans ve doktora yaptı. İngilizce ve Fransızcadan çeviriler yapmaktadır.

Sunuş

1669 yılında Fransa Kralı XIV. Louis sarayda yapılacak kutlamalar için eğlenceli bir oyun ister. Müzikleri İtalyan asıllı Fransız bestecisi Jean-Baptiste Lully besteleyecek, oyunu ise Molière  yazacaktır. Kralın siparişinin özel bir amacı vardır. Aynı yıl Sultan IV. Mehmet Fransa’ya elçi olarak Hoşsohbet Nüktedan Süleyman Ağa’yı göndermiş, Süleyman Ağa Paris’te muhteşem bir törenle karşılanmıştı. Ancak Süleyman Ağa Fransız sarayının ihtişamına dudak bükmüş, beklenen hayranlığı göstermemişti. İşte bu ilgisizliğin intikamını almak için ya Maliye Bakanı Colbert’in ya da bizzat XIV. Louis’nin Molière’e gülünç bir Türk balesi sipariş ettiği rivayet edilir. Uzun süre Doğu ülkelerinde yaşamış ve söz konusu kabul töreninde Osmanlı elçisine tercümanlık eden Şövalye Laurent d’Arvieux, oyunun yazımına yardımcı olmak üzere Molière ve Lully’ye katılır. Laurent d’Arvieux oyundaki hayalî Türkçe ile müftünün konuştuğu Frank dilinin yaratılmasına, Türk merasimindeki dansların ve Türk kıyafetlerinin yapımına yardımcı olur. Söz konusu gülünç bale Molière’in kaleminde parlak bir töre komedyasına dönüşür. Bu yüzden ilk üç perde Molière usulü tipik bir toplumsal taşlamayken, son iki perde kralın özel isteğiyle tuluata dönmüştür.

Kibarlık Budalası ilk kez 14 Ekim 1670’te Chambord’da, 28 Kasım’da ise, sarayda kralın huzurunda oynanmıştır. İkinci temsilden sonra XIV. Louis Molière’e “Şimdiye kadar yazdığınız hiçbir oyun beni bu kadar güldürmemişti. Oyununuz muhteşem,” demiştir.

Berna Günen, 2015